Behandelmogelijkheden

Er zijn op diverse gebieden vele factoren die probleemgedrag kunnen veroorzaken of in stand houden. Expertise van verschillende disciplines is nodig om met deze uiteenlopende factoren rekening te kunnen houden. De basisvraag van de zorgverlening gaat uit van de vraag: “wat heeft deze persoon van ons nodig?”. Deze hulp vraagt per definitie samenwerking tussen verschillende disciplines. In de zorg gebruikt men hiervoor meestal de term ‘multidisciplinaire samenwerking’. Verschillende professionals werken daarin samen bij het stellen van de diagnose, het opstellen van het zorg- of behandelplan en de evaluatie daarvan. Teamleden volgen hun eigen diagnostische procedures, maar stemmen deze wel goed op elkaar af. Dat voorkomt herhalingen en een onnodige belasting van de toch al kwetsbare cliënt.

In het algemeen kan men zeggen dat elke discipline de andere nodig heeft. Dit geldt zeker bij probleemgedrag. Zo zal bijvoorbeeld de sociaal geriater geen goede diagnose kunnen stellen zonder de informatie van de verzorgenden/verplegenden en in sommige gevallen de psycholoog. Iedere discipline heeft haar eigen deskundigheid en professionele verantwoordelijkheid als het gaat om probleemgedrag. In de samenwerking brengt elke discipline die naar voren en spreekt andere disciplines erop aan als dit vanuit het eigen vakgebied noodzakelijk is om goede zorg te verlenen. Een open sfeer is hiervoor een voorwaarde.

Disciplines waar je in de wijk mee te maken kunt krijgen en met wie je de samenwerking opzoekt kunnen vanuit verschillende invalshoeken betrokken zijn.

hieronder staan de meest voorkomende betrokkenen/disciplines in de wijkzorg beschreven. Je kunt bekijken welke disciplines een bijdrage kunnen leveren om als je te maken krijgt met gedragsproblematiek in de wijk. Daarnaast is het raadzaam om in je eigen gemeente op onderzoek uit te gaan of er nog andere instanties/initiatieven zijn.

• Huisarts.

De huisarts dient ten alle tijden betrokken te worden. De huisarts is het eerste aanspreekpunt van de cliënt. Hij/zij weet vaak al veel van de situatie en volgt de cliënt in veel gevallen al jaren, soms zelfs al heel hun leven. De huisarts heeft inzicht in de levenshistorie en de medische geschiedenis van zijn cliënten.

• POH-GGZ.

Huisartsen kunnen zich laten ondersteunen door de POH-GGZ. Zij zijn gespecialiseerd in problemen in de geestelijke gezondheid. De huisarts kiest er vaak voor om een cliënt met psychische problemen door te sturen naar de POH-GGZ. Deze kan op verzoek van de huisarts een cliënt met psychische problemen zien om een beter beeld van de klacht te krijgen, de mogelijk nodige behandeling vast te stellen en verdere begeleiding te verlenen. De POH-GGZ kan worden gezien als de voordeur van de GGZ. Het is aan de POH-GGZ om in te schatten van welke problematiek sprake is en de ernst ervan, voordat er eventueel wordt doorverwezen naar de generalistische basis GGZ of specialistische GGZ.

• Specialist oudergeneeskunde

Specialist oudergeneeskunde werkt met chronisch zieken met een complexe zorgvraag, meestal zijn dat kwetsbare ouderen. Hij/zij is expert op het herstellen en behouden van het dagelijks functioneren van cliënten. Diagnosticeert en behandelt de ziekte waarbij ook gekeken wordt naar de mens achter de cliënt en diens omgeving. Hij/zij is hoofdbehandelaar, werkt multidisciplinair en voert de regie in de casus. Cliënten kunnen zowel thuis als in een instelling wonen.

• Geestelijk verzorger

Deze bied begeleiding, hulpverlening en advisering bij zingeving en levensvragen, bij indringende gebeurtenissen zoals ziekte en dood. De geestelijk verzorger kan voor iemand een steun en toeverlaat zijn. hij/zij begeleid mensen door middel van gesprekken, actief luisteren en rituelen. een geestelijk verzorger is géén behandelaar.

• WMO (Wet Maatschappelijke Ondersteuning)

Gemeenten hebben een verantwoordelijkheid voor de mensen die wonen in hun gemeente. Het doel is om mensen zo lang mogelijk thuis te laten wonen. Soms zijn hier voorwaarden voor nodig om dit te realiseren. De gemeente geeft vanuit de WMO op bepaalde gebieden ondersteuning thuis zoals huishoudelijke ondersteuning, begeleiding en dagbesteding, ondersteuning van mantelzorgers, opvang bij huiselijk geweld enz. Iedere gemeente organiseert zijn zaken op een andere manier. Het is goed om in je eigen gemeente te informeren welke mogelijkheden er worden geboden vanuit de WMO.

• Sociaal wijkteam

Sommige gemeentes hebben gekozen voor sociale wijkteams. zij zorgen, namens de gemeente, voor ondersteuning, zorg en welzijn van de inwoners van een wijk. in sociale wijkteams werken verschillende zorg- en welzijnsmedwerkers samen, zodat ze snel en goed kunnen handelen als dat nodig is. In sommige gevallen valt deze hulpverlening niet onder de noemer sociaal wijkteam, maar hanteert de gemeente een andere benaming. Hier kan binnen elke gemeente naar geïnformeerd worden.

• Maatschappelijk Werk

De missie van het maatschappelijk werk is kort gezegd: bevorderen dat mensen in onze samenleving tot hun recht komen, als mens en als burger. Maatschappelijk werkers streven ernaar dat mensen zich in wisselwerking met hun sociale omgeving zo goed mogelijk kunnen ontplooien, naar hun eigen aard, behoeften en opvattingen, en dat ze rekening houden met anderen met wie zij samenleven (Beroepsprofiel, NVMW 2006).

• Wijkagent

De wijkagent weet wat er speelt in een wijk en waar de aandachtsgebieden liggen. de wijkagent is het aanspreekpunt voor alles wat er in de wijk gebeurt wat betreft sociale problemen. Denk hierbij aan overlast, milieudelicten en criminaliteit enz. De wijkagent is het aanspreekpunt, maar kan niet alles zelf oplossen. Daarom heeft de wijkagent veel contacten met gemeente en maatschappelijke organisaties die ook werkzaam in de wijk. soms kan de wijkagent dus ook een rol spelen bij een cliënt met gedragsproblemen als deze problemen zich ook in de wijk afspelen.

• Veilig thuis

Indien er sprake is of vermoedens zijn van huiselijk geweld kan er altijd contact opgenomen worden met veilig thuis. Veilig thuis geeft advies en biedt ondersteuning, zowel aan slachtoffers, plegers, omstanders als professionals. Veilig thuis doorbreekt onveilige situaties, zorgt voor afstemming tussen samenwerkingspartners en zet mensen in beweging.

Medicijnen bij gedragsproblemen worden zoveel als mogelijk vermeden. Indien deze toch noodzakelijk zijn, worden deze voorgeschreven door de medisch behandelaar in de eerste of tweede lijn.

Wat zijn psychofarmaca?

Psychofarmaca zijn medicijnen die ingezet worden bij de behandeling van psychiatrische aandoeningen en psychologische problemen. Deze medicijnen worden altijd voorgeschreven door een specialist (psychiater bijvoorbeeld) en mogen alleen verstrekt worden door een professional die daartoe bevoegd is. Medicatie kan bijdragen aan de vermindering van klachten en symptomen, vaak naast een behandeling door een psycholoog. Langdurig gebruik kan nadelige gevolgen hebben, zoals gewenning of afhankelijkheid, cognitieve schade, seksuele problemen en/of gewichtstoename. Bij voorkeur wordt medicatie dan ook ingezet als kortdurende interventie en weer afgebouwd als de werking niet duidelijk of niet meer noodzakelijk is.

Psychofarmaca zijn in groepen te verdelen:

Antipsychotica

Deze medicijnen worden voornamelijk gebruikt om symptomen van een psychose te onderdrukken. Het duurt enkele dagen tot weken voordat er een spiegel in het bloed is opgebouwd die hoog genoeg is om een effect te veroorzaken. Antipsychotica komen meestal voor in (smelt)tabletvorm, waarbij de medicatie meestal eenmaal tot meermalen per dag moet worden ingenomen, maar kunnen ook met een injectie worden toegediend (depot). Een depot werkt enkele weken. Antipsychotica hebben het meeste effect op de positieve symptomen. Dit zijn de symptomen die een gezond iemand niet heeft, zoals wanen en hallucinaties. Met positief wordt hier bedoeld dat ze ‘extra’ zijn vergelijken met een gezond iemand. Deze medicijnen kunnen ernstige bijwerkingen hebben, zoals stijfheid van de spieren, seksuele problemen, trillingen (tremoren), vervlakking van emoties en sufheid. Veel voorkomende antipsychotica zijn haloperidol (Haldol), olanzapine (Zyprexa), quetiapine (Seroquel) en risperidon (Risperdal).

Antidepressiva en stemmingsstabilisatoren

Deze medicijnen hebben een positieve invloed op de stemming en hebben vooral effect bij milde tot matig ernstige depressieve klachten (antidepressiva) en bij manieën (stemmingsstabilisatoren). Ze bestaan alleen in tabletvorm, waarbij de medicatie minstens eenmaal tot meermalen per dag moet worden ingenomen. Deze psychofarmaca hebben pas effect na enkele weken, dan is er voldoende van de werkzame stof in het lichaam opgebouwd. De belangrijkste bijwerkingen zijn vervlakking van de emoties en vermindering van de zin in seks. Veel voorkomende antidepressiva zijn fluoxetine (Prozac), sertraline (Zoloft), paroxetine (Seroxat), fluvoxamine (Fevarin) en citalopram (Cipramil). Veel voorkomende stemmingsstabilisatoren zijn valproïnezuur (Depakine), carbamazepine (Tegretol) en lithium. Bij deze laatste bestaat de kans op vergiftiging bij overdosering.

Kalmerings- en slaapmiddelen (benzodiazepinen)

Deze medicijnen hebben een kalmerend effect en bevorderen het slapen. Ze werken meestal binnen zeer korte tijd (< een uur) en zijn na enkele uren door het lichaam afgebroken. Soms treden ontwenningsverschijnselen op bij het stoppen of afbouwen ervan. Gewenning en afhankelijkheid zijn dan ook de belangrijkste risico’s van (langdurig) gebruik. Veel voorkomende benzodiazepinen zijn oxazepam (Seresta), diazepam (Valium) en temazepam (Normison).

Stimulantia

Stimulantia of psycho-stimulantia zijn medicijnen met een stimulerend en concentratiebevorderend effect. De bekendste middelen zijn: methylfenidaat, beter bekend onder de merknamen Ritalin (of Ritaline) en Concerta, dex-amfetamine (rechtsdraaiende variant van amfetamine of speed), pemoline. Maar ook cafeïne, wat bijvoorbeeld voorkomt in koffie, in energy drinks en cola-preparaten valt onder de stimulantia. In energy drinks zitten vaak meerdere stimulerende middelen (cafeïne, taurine, guarana), tot wel drie of vier soorten in enkele merken.